ایرانیان قرن‌ها است که با حضور در اماکن مقدس سال را تحویل می‌کنند و از این گذر سال جدید خود را بیمه می‌کنند. در واقع یک آیین باستانی با اسلام پیوند خورد و مردم از این رهگذر سال جدید را متبرک می‌کردند. از جمله این اماکن حرم رضوی است، برگزاری مراسم عید نوروز خصوصاً تحویل سال نو از جمله مراسم‌های کهن حرم نورانی امام رضا(ع) است.

مراسم نوروز در حرم رضوی از عصر صفوی تاکنون

اما جشن نوروز خصوصاً تحویل سال نو از دوره صفویان دارای آداب و تشریفات خاصی شد و همه ساله بزرگان و رجال در کنار عموم عاشقان اهل بیت‌(ع) با برگزاری این تشریفات سال را تحویل و برگی تازه از زندگی را در سال جدید رقم می‌زدند.

البته قدمت جشن نوروز در حرم بیش از دوران صفویه است اما اسناد موجود برای این جشن‌ها از دوران صفویه موجود است که به گواه این اسناد تعطیلی ایام نوروز از آن دوران مرسوم بوده و مکتب‌خانه‌ها و برخی ادارات در این روزها تعطیل می‌شدند. همچنین در اسناد موجود در آستان قدس رضوی عید نوروز با عنوان عید شاهی یاد می‌شد و مبالغی برای عیدی و انعام خدام، همچنین تهیه لباس و کفش برای ایتام کنار گذاشته می‌شد.

در ادامه گوشه‌ای از برخی دیگر از آیین‌های نوروزی در حرم رضوی تقدیم می‌شود.

تنظیف حرم مطهر

حرم مطهر امام رضا(ع) از گذشته در این ایام مورد تنظیف قرار می‌گرفته تا گرد و غبار و آلودگی‌ از صحن و سرای امام رئوف زدوده شود. در اسناد آستان قدس رضوی یک سند از سال ۱۳۰۷ شمسی وجود دارد که به تنظیف حرم به مناسبت شب عید نوروز اشاره دارد. در متن سند آمده است: حسب الامر مقرر شده است که «تنظیف قبل از نوروز معمول سالیانه  بیوتات از نیم چهارشنبه غره شهر شوال شروع که در یکشنبه پنجم ختم گردد». این وظیفه معمولا طی یک برنامه ریزی مشخص برای کشیک های مختلف انجام می شده است.

رسیدگی به امور نیازمندان

حرم مطهر امام رضا(ع) در طول تاریخ به عنوان ملجأ و پناهگاهی برای مردم از سرزمین‌های مختلف با فرهنگ‌ها و عقاید گوناگون مطرح بوده است. در میان اسناد موجود در آرشیو آستان قدس رضوی برخی به صورت مخارج تهیه لباس برای ایتام سادات در عید نوروز اشاره دارد. همچنین کمک به کودکان نیازمند و خرید لباس و کفش و شیرینی برای ساکنان جذام‌خانه و نوانخانه رضوی از دیگر اقداماتی است که در اسناد به آنها اشاره شده است.

نقاره زنی

از آیین‌های که تا به حال در حرم مطهر رضوی رایج است نقاره زنی است. این آیین پیشینه‌ای طولانی دارد و در دوره اسلامی همچنان حفظ شده است. ساکنان و زائران شهر مشهد شاهد هستند که هر بامداد با طلوع و هر شامگاه با غروب آفتاب همچنین در اعیاد خاص مذهبی و ملی، زاد روز پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نقاره نوازی در محل نقارخانه حرم مطهر انجام می شود. در حقیقت نقاره زنی به آگاهی عموم رساندن واقعه ای مهم مذهبی سیاسی اجتماعی بوده است؛ عید نوروز نیز از این امر مستثنی نیست و در لحظه تحویل سال صدای نقاره خانه فضای ملکوتی حرم مطهر را پر می کند.

عیدی هدایا و خلعت بخشی

اهدای عیدی و پاداش به خادمان، فراشان و کارکنان حرم مطهر از دیگر آداب نوروزی بارگاه منور رضوی است که شامل مواجب نقدی و مزایای دیگری مانند لباس بوده است اما منسوبین و امرای کشوری، وجوهاتی از نذورات داخل حرم را برای تبرک و خلعت‌های نوروزی دریافت می‌کردند. نخستین سندی که به دادن خلعت به خادمان آستان قدس رضوی اشاره دارد مربوط به سال ۱۰۱۶ قمری است که به مولانا امیرمحمد جعفری رضوی پیش نماز اهدا شده است.

کارت‌های تبریک

از جمله اسناد بسیار جالب که در مدیریت اسناد استان قدس رضوی نگهداری می‌شود مجموعه‌ای از کارت پستال‌ها با طرح‌ها و موضوعات مختلف است. کارت‌هایی که برای آصف‌السلطنه به جهت احوال پرسی و تبریک نوروز ارسال شده‌ دو نمونه بسیار جالب از این مجموعه است.

منبع:  آستان نیوز

انتهای خبر/